ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ವಿಜಯ

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದ ದಖ್ಖನ್‌ನ ಸಂಪತ್ತು: ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತಿನ ಮೂಲ

ಕ್ರಿ.ಶ. ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ಶತಮಾನವು ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ತಿರುವನ್ನು ಕಂಡಿತು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದಖ್ಖನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಅಗಾಧ ಸಂಪತ್ತು ಉತ್ತರದಿಂದ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಿತು. ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು, ತಮ್ಮ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಈಡೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಖಜಾನೆಯನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳಲು, ದಖ್ಖನ್‌ನ ಕಡೆಗೆ ತಮ್ಮ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ದಾಳಿಗಳ ಪೈಕಿ, ಅಲಾಉದ್ದೀನ ಖಿಲ್ಜಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ವಿನಾಶಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದವು.

ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನ ವಿಜಯಯಾತ್ರೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಲೂಟಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೩೧೦)

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೩೧೦ರಲ್ಲಿ, ಅಲಾಉದ್ದೀನ ಖಿಲ್ಜಿಯ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಸೇನಾಪತಿ ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನು ದಖ್ಖನ್ ಮತ್ತು ಮಲಬಾರ್ ಕರಾವಳಿಯ ಮೇಲೆ ಯಶಸ್ವಿ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದನು. ಈ ದಾಳಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡುವುದಾಗಿತ್ತು. ಕಾಫರನ ಸೈನ್ಯವು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಶ್ರೀಮಂತ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಕೊಳ್ಳೆ ಹೊಡೆಯಿತು. ಮೈಸೂರು ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಧಾನಿಗಳು ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣಗಳು ಧ್ವಂಸಗೊಂಡವು, ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಂಪತ್ತು ಲೂಟಿಯಾಯಿತು. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಫಿರಿಸ್ತಾ ತನ್ನ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದಾಳಿಗಳ ಕುರಿತು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ: "ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ಹರಳುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಬಂಗಾರದ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಪೂಜೆಗೆ ಅರ್ಪಿತವಾದ ಇನ್ನಿತರ ಶ್ರೀಮಂತ ಆಸ್ತಿಗಳಂತಹ ವಿಪುಲ ಲೂಟಿ ಅವರಿಗೆ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಲಭಿಸಿತು."

ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನು ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಮರಳಿದಾಗ, ಅವನು ಹೊತ್ತುತಂದ ಸಂಪತ್ತು ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರಿಗೆ ಅಚ್ಚರಿ ಮೂಡಿಸುವಂತಿತ್ತು. ಫಿರಿಸ್ತಾನ ಪ್ರಕಾರ, ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನು ತನ್ನ ಸಾರ್ವಭೌಮನಿಗೆ ಕಾಣಿಕೆಯಾಗಿ ೩೧೨ ಆನೆಗಳು, ೨೦,೦೦೦ ಕುದುರೆಗಳು, ೯೬,೦೦೦ ಮಣ ಬಂಗಾರ, ರತ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಮುತ್ತುಗಳು ಹಾಗೂ ಇನ್ನಿತರ ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ಆಸ್ತಿಗಳ ಹಲವಾರು ಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದನು. ಇದು ಆ ಕಾಲದ ದಖ್ಖನ್‌ನ ಸಂಪತ್ತಿನ ಒಂದು ನಂಬಲಾಗದ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

"ಮಣ" ಅಳತೆಯ ಗೊಂದಲ ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ಅಂದಾಜು

ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನು ಕೊಂಡೊಯ್ದ ಬಂಗಾರದ ಮೊತ್ತವನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡುವುದು ಒಂದು ಸವಾಲಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ 'ಮಣ' ಎಂಬ ತೂಕದ ಅಳತೆಯು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಏಕರೂಪವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಫಿರಿಸ್ತಾ ತನ್ನ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ 'ಮಣ' ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದರೂ, ಯಾವ ಪ್ರದೇಶದ 'ಮಣ' ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಮೂದಿಸಿಲ್ಲ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ:

 * ಶ್ರಾವಣಕೋರದಲ್ಲಿನ ಮಣ ೧೯ ಪೌಂಡುಗಳಿಗೆ ಸಮವಾಗಿತ್ತು.

 * ಅಹಮದನಗರದಲ್ಲಿನ ಮಣ ೧೬೩ ೧/೪ ಪೌಂಡುಗಳಷ್ಟು ತೂಕವಿತ್ತು.

 * ಮದ್ರಾಸ ಮಣ ೨೫ ಪೌಂಡುಗಳಾಗಿದ್ದರೆ, ಮುಂಬಯಿ ಮಣ ೨೮ ಪೌಂಡುಗಳಷ್ಟಿತ್ತು.

ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಹಾಕಿನ್ಸ್ (೧೬೧೦ರಲ್ಲಿ ಬರೆದದ್ದು) ಮಣಕ್ಕೆ ೫೫ ಪೌಂಡುಗಳೆಂದು ಹೇಳಿದರೆ, ಮಿಡ್ಡಲ್‌ಟನ್ (೧೬೧೧ರಲ್ಲಿ) ೩೩ ಪೌಂಡುಗಳೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಫಿರಿಸ್ತಾ ಅಹಮದನಗರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ, ಅವನು ಅಹಮದನಗರದ 'ಮಣ'ವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಬರೆದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನ ೯೬,೦೦೦ ಮಣ ಬಂಗಾರವು ೧೫,೬೭೨,೦೦೦ ಪೌಂಡುಗಳಷ್ಟು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ತೂಕದ್ದಾಗಿರಬಹುದು. ಒಂದು ವೇಳೆ ಅವನು ಶ್ರಾವಣಕೋರದ ಮಣವನ್ನು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವುದು ಅಸಂಭವವಾಗಿದ್ದರೂ, ಮದ್ರಾಸ ಮಣವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಹೊತ್ತೊಯ್ದ ಬಂಗಾರದ ಅಂದಾಜು ೨,೪೦೦,೦೦೦ ಪೌಂಡುಗಳಷ್ಟಾಗುತ್ತದೆ. ಕರ್ನಲ್ ಡೌ ಫಿರಿಸ್ತಾನ ಕೃತಿಗಳ ಅನುವಾದದಲ್ಲಿ (i. ೩೦೭), ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರ್ ಕೊಂಡೊಯ್ದ ಬಂಗಾರದ ಬೆಲೆಯನ್ನು "ನಮ್ಮ ಹಣದ ನೂರು ಸಾವಿರ ಪೌಂಡುಗಳು" ಎಂದು ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಗಳು ದಖ್ಖನ್‌ನ ದೇವಾಲಯಗಳ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ.

ದೇವಾಲಯಗಳ ಸಂಪತ್ತಿನ ಮೂಲ ಮತ್ತು ಸಂಚಯನ

ಈ ಮೊತ್ತಗಳು ಎಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿರಲಿ ಬಿಡಲಿ, ದಖ್ಖನ್‌ನ ದೇವಾಲಯಗಳು ಅಸಂಗತವಾಗಿ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದ್ದವು ಎಂಬುದು ನಿರ್ವಿವಾದ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತವೆ:

 * ಸ್ಥಿರ ಹಿಂದೂ ಆಡಳಿತ: ದಖ್ಖನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ಹಿಂದೂ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿತ್ತು. ರಾಜಕೀಯ ಅಸ್ಥಿರತೆ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಿದ್ದ ಕಾರಣ, ಸಂಪತ್ತು ವರ್ಷದಿಂದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸಂಗ್ರಹಗೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.

 * ಧಾರ್ಮಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಣಿಕೆಗಳು: ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಕಾಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುವುದು ಪುಣ್ಯದ ಕಾರ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳು ಜನರಿಂದ ವಿವಿಧ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಕೆಗಳು, ಧನಸಹಾಯ ಮತ್ತು ಬೆಲೆಬಾಳುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.

 * ರಾಜಮನೆತನದ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತರ ಪೋಷಣೆ: ಅರಸರು ಮತ್ತು ಸಾಮಂತ ರಾಜರು, ಶ್ರೀಮಂತ ವರ್ತಕರು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಭೂಮಾಲೀಕರು ತಮ್ಮ ಆರಾಧ್ಯ ದೇವರುಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಇಷ್ಟವಾದ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಸಮೃದ್ಧ ಕಾಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರು ದೇವಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ, ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಅಪಾರ ಹಣವನ್ನು ವಿನಿಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

 * ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆ: ದೇವಾಲಯಗಳು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿರದೆ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿಯೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಅವುಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದ ವಿಶಾಲ ಭೂಮಿ, ಹಳ್ಳಿಗಳಿಂದ ಬರುವ ಆದಾಯ, ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಸಂಚಯನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ಈ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಅನಾದಿ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ನಡೆದುಬಂದ ಕಾರಣ, ದಖ್ಖನ್‌ನ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಸಂಪತ್ತು ಶೇಖರಣೆಗೊಂಡಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ, ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರ್‌ನಂತಹ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರಿಗೆ ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸುಲಭವಾದ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಲಾಭದಾಯಕವಾದ ಗುರಿಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅವನು ಈ ಪವಿತ್ರ ಮಂದಿರಗಳನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿದಾಗ, ಅಕ್ಷರಶಃ ನಂಬಲಾಗದಷ್ಟು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಆ ನಾಡಿನಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದನು ಎಂಬುದು ಆಶ್ಚರ್ಯದ ಮಾತಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದ ದಖ್ಖನ್‌ನ ಸಂಪತ್ತು: ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಾಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳು (ಮುಂದುವರಿದ ಭಾಗ)

ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ದಖ್ಖನ್ ಮೇಲಿನ ದಿಗ್ವಿಜಯಗಳು ಕೇವಲ ಸಂಪತ್ತಿನ ಲೂಟಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ರಚನೆಯ ಮೇಲೆ ದೂರಗಾಮಿ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಬೀರಿದವು. ಈ ದಾಳಿಗಳು ದಖ್ಖನ್‌ನ ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಅಲುಗಾಡಿಸಿ, ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿಗಳ ಉದಯಕ್ಕೆ ವೇದಿಕೆ ಕಲ್ಪಿಸಿದವು.

ದೇವಾಲಯಗಳ ಲೂಟಿ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ನಾಶ

ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳು ಕೇವಲ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿರಲಿಲ್ಲ; ಅವು ಆರ್ಥಿಕ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ವಿಶಾಲವಾದ ಭೂಮಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು, ಸಾವಿರಾರು ಜನರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದವು, ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಕಲೆ ಹಾಗೂ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನ ದಾಳಿಗಳು ಈ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಬಂಗಾರದ ವಿಗ್ರಹಗಳು, ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಆಭರಣಗಳು, ರತ್ನಖಚಿತ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು, ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳ ಖಜಾನೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತು ಲೂಟಿಯಾಯಿತು.

ಈ ಲೂಟಿ ಕೇವಲ ಆರ್ಥಿಕ ನಷ್ಟವನ್ನುಂಟುಮಾಡಲಿಲ್ಲ; ಅದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಶ್ರೀಮಂತ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಗೆ ದೊಡ್ಡ ಆಘಾತ ನೀಡಿತು. ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳು ಧ್ವಂಸಗೊಂಡವು, ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗಳು ಭಗ್ನವಾದವು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಅಮೂಲ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳು ನಾಶವಾದವು. ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಮತ್ತು ಜನಸಮುದಾಯದ ಮನೋಬಲ ಕುಗ್ಗಿತು. ಈ ಘಟನೆಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಜನರಲ್ಲಿ ಭಯ ಮತ್ತು ಅಸಹಾಯಕತೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸಿದವು.

ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಣಾಮಗಳು: ದುರ್ಬಲಗೊಂಡ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಗಳು

ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ನಿರಂತರ ದಾಳಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಪ್ರಬಲ ಹಿಂದೂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಹೊಯ್ಸಳ, ಕಾಕತೀಯ, ಪಾಂಡ್ಯ ಮತ್ತು ಯಾದವ ವಂಶಗಳ ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿದವು. ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನ ದಾಳಿಗಳು ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಬೆನ್ನೆಲುಬನ್ನು ಮುರಿದುಹಾಕಿದವು. ದೇವಗಿರಿಯ ಯಾದವರು, ವಾರಂಗಲ್‌ನ ಕಾಕತೀಯರು, ದ್ವಾರಸಮುದ್ರದ ಹೊಯ್ಸಳರು ಮತ್ತು ಮಧುರೈನ ಪಾಂಡ್ಯರು ಸುಲ್ತಾನರಿಗೆ ಕಪ್ಪಕಾಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಇದು ಅವರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಘನತೆಯನ್ನು ಕುಂದಿಸಿತು.

ಈ ದುರ್ಬಲತೆಯು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಯಂತ್ರಣವು ಸಡಿಲಗೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಸುಲ್ತಾನರ ನೇಮಕಗೊಂಡ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ಮತ್ತು ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕ್ರಮೇಣ ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಇದು ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ರಾಜ್ಯಗಳ ಉದಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಈ ರಾಜ್ಯಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದವು. ದೀರ್ಘಾವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಇದೇ ಅರಾಜಕತೆಯು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಂತಹ ಹೊಸ, ಬಲಿಷ್ಠ ಹಿಂದೂ ರಾಜ್ಯಗಳ ಉದಯಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಯಿತು.

ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಭಾವ

ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು ದಖ್ಖನ್‌ನ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ತಮ್ಮ ಖಜಾನೆಗೆ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ದಿಲ್ಲಿಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಸಂಪತ್ತು ಅಲಾಉದ್ದೀನ ಖಿಲ್ಜಿಯ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಿತು ಮತ್ತು ಅವನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ನೆರವಾಯಿತು. ಆದರೆ, ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಭಾರೀ ಹಿನ್ನಡೆ ಅನುಭವಿಸಿತು. ನಿರಂತರ ಲೂಟಿ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧಗಳಿಂದಾಗಿ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಕುಗ್ಗಿತು, ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗಗಳು ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತಗೊಂಡವು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ನಷ್ಟ ಅನುಭವಿಸಿದರು.

ತೆರಿಗೆ ಸಂಗ್ರಹದ ವಿಧಾನಗಳು ಬದಲಾದವು, ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಸಾಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಹೆಚ್ಚಿದವು. ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನಸಮುದಾಯದ ಮೇಲೆ ತೀವ್ರ ಆರ್ಥಿಕ ಹೊರೆಯನ್ನು ಹೇರಿತು. ಸಂಪತ್ತಿನ ಹರಿವಿನ ದಿಕ್ಕು ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಬದಲಾದ ಕಾರಣ, ದಖ್ಖನ್‌ನ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ಬಂತು.

ಮುಸ್ಲಿಂ ಪ್ರಭಾವದ ವಿಸ್ತರಣೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ಘಟಕಗಳ ಉದಯ

ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳು ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಸುಲ್ತಾನರ ಸೈನ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಗಾರರು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದುರ್ಬಲತೆಯ ಲಾಭ ಪಡೆದು, ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿಯೇ ಹೊಸ ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಜ್ಯಗಳು ತಲೆ ಎತ್ತಿದವು. ಬಹಮನಿ ಸುಲ್ತಾನೇಟ್ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದುದು. ಇದು ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಡಳಿತಗಳ ನಡುವಿನ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು.

ಒಟ್ಟಾರೆ, ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ದಖ್ಖನ್ ಮೇಲಿನ ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಾಳಿಗಳು ಕೇವಲ ಕ್ಷಣಿಕ ಲೂಟಿಯಲ್ಲದೆ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪಥವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳಾಗಿವೆ. ಇವು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಭಂಗಗೊಳಿಸಿ, ಹೊಸ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಉದಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳ ನಡುವೆ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದವು.

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದ ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿರೋಧ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉದಯ: ವಿಜಯನಗರದ ವೈಭವ

ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಲಾಉದ್ದೀನ ಖಿಲ್ಜಿ ಮತ್ತು ನಂತರದ ತುಘಲಕ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ದಖ್ಖನ್ ಮೇಲಿನ ನಿರಂತರ ದಾಳಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಅಸಮಾಧಾನ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಲ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದವು. ಸ್ಥಳೀಯ ಹಿಂದೂ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಯಾದವರು, ಕಾಕತೀಯರು, ಹೊಯ್ಸಳರು ಮತ್ತು ಪಾಂಡ್ಯರು ಸುಲ್ತಾನರ ಆಕ್ರಮಣಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗಿ ದುರ್ಬಲಗೊಂಡಾಗ, ಈ ಶೂನ್ಯವನ್ನು ತುಂಬಲು ಹೊಸ ಶಕ್ತಿಯೊಂದು ಉದಯಿಸಿತು – ಅದನ್ನೇ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದಾಳಿಗಳ ನಂತರದ ಅರಾಜಕತೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರತಿರೋಧ

ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನ ದಾಳಿಗಳು ದಖ್ಖನ್‌ನ ಶ್ರೀಮಂತ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ನಗರಗಳನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಿದವು. ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತು ಲೂಟಿಯಾದ ನಂತರ, ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ನೇರ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹೇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ದೂರದ ದಿಲ್ಲಿಯಿಂದ ಇಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ಅವರಿಗೆ ಕಷ್ಟವಾಯಿತು. ಸುಲ್ತಾನರು ನೇಮಿಸಿದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರು ಮತ್ತು ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಕೇಂದ್ರದ ವಿರುದ್ಧ ದಂಗೆ ಎದ್ದು ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದರಿಂದ ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅರಾಜಕತೆ ಮತ್ತು ಅಸ್ಥಿರತೆ ಹೆಚ್ಚಿತು.

ಈ ಅರಾಜಕತೆಯು ಸ್ಥಳೀಯ ನಾಯಕರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ದಿಲ್ಲಿಯ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ತೀವ್ರ ಅಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ರಕ್ಷಣೆ, ಹಾಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತದ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆಯು ಅಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಅಗತ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿಯೇ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಪ್ರತಿರೋಧ ಚಳುವಳಿಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು, ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಗಳಿಸಿ ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಚಳುವಳಿಗಳಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡವು.

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉದಯ: ಭರವಸೆಯ ಕಿರಣ

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೩೩೬ರಲ್ಲಿ, ಇಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕದ ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ, ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ಬುಕ್ಕರಾಯ ಎಂಬುವರು ಒಂದು ಹೊಸ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಿದರು – ಅದೇ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ. ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕೇವಲ ಒಂದು ರಾಜಕೀಯ ಘಟಕವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಇದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಗುರುತನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಒಂದು ಮಹಾನ್ ಆಂದೋಲನವಾಗಿತ್ತು. ಮಾಧವ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರಂತಹ ಗುರುಗಳ ಆಶೀರ್ವಾದ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಿಂದ, ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ಬುಕ್ಕರು ತಮ್ಮ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಕಟ್ಟಲು ಹೊರಟರು.

ವಿಜಯನಗರದ ಸ್ಥಾಪನೆಯು ದಖ್ಖನ್‌ನ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ತಿರುವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು. ದಿಲ್ಲಿಯ ಸುಲ್ತಾನರು ದಕ್ಷಿಣದ ಮೇಲೆ ನೇರ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಾಧಿಸಲು ವಿಫಲರಾದಾಗ, ವಿಜಯನಗರವು ದಖ್ಖನ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಲಿಷ್ಠ ಪ್ರತಿರೋಧಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅಂತಿಮ ಭದ್ರಕೋಟೆಯಾಯಿತು.

ವಿಜಯನಗರದ ಪ್ರಗತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಮತ್ತು ನಂತರದಲ್ಲಿ ಬಹಮನಿ ಸುಲ್ತಾನರ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿತು. ಆದರೂ, ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು ತಮ್ಮ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಬಲಿಷ್ಠಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಅವರು ಸುಸಜ್ಜಿತ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು, ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಕೃಷಿ, ವ್ಯಾಪಾರ ಹಾಗೂ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು.

ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು ಕಳೆದುಹೋದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸಲು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಅವರು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರಗೊಳಿಸಿದರು, ಹೊಸ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು. ತೆರಿಗೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ಅದನ್ನು ರಾಜ್ಯದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ವಿಜಯನಗರವು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯಲ್ಲೇ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ವೈಭವವನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಇಟಾಲಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿ ನಿಕೋಲೋ ಡಿ ಕಾಂಟಿ ಮತ್ತು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಪ್ರವಾಸಿ ಡೊಮಿಂಗೊ ಪಾಯಸ್ ಅವರಂತಹ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ವಿಜಯನಗರದ ಐಶ್ವರ್ಯ ಮತ್ತು ಭವ್ಯತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ವಿಜಯನಗರ ನಗರವು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೀಮಂತ ಮತ್ತು ಭವ್ಯ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು.

ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಾಳಿಗಳು ದಖ್ಖನ್‌ನ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿದರೂ, ಅದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಬಲ ಪ್ರತ್ಯಾಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ಪ್ರತ್ಯಾಕ್ರಮಣದ ಫಲಿತಾಂಶವೇ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉದಯ. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದ ವೈಭವವನ್ನು ಮರಳಿ ತರಲು ಮತ್ತು ಒಂದು ಹೊಸ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಯುಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು.

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ದಖ್ಖನ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಸಂಪತ್ತು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಖರಣೆಗೊಂಡಿದ್ದು, ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಯಿತು. ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನಂತಹ ಸೇನಾಪತಿಗಳು ನಡೆಸಿದ ಭೀಕರ ದಾಳಿಗಳು ಈ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ಘಟನೆಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕರಾಳ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ತೆರೆದರೂ, ಆ ಕಾಲದ ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದ ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ ಗುರುಗಳ ಪಾತ್ರ: ವಿಜಯನಗರದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಾಪಕ

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದ ದಖ್ಖನ್ ಅರಾಜಕತೆ ಮತ್ತು ಅನಿಶ್ಚಿತತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಾಲವಾಗಿತ್ತು. ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಾಳಿಗಳು ಹಿಂದೂ ರಾಜಮನೆತನಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿ, ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ತಂದಿದ್ದವು. ಇಂತಹ ಕಷ್ಟಕರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ, ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉದಯ ಕೇವಲ ರಾಜಕೀಯ ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿರದೆ, ಆಳವಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಈ ಮಹಾನ್ ಉದಯದ ಹಿಂದೆ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ ಎಂಬ ಮಹಾನ್ ವಿದ್ವಾಂಸ ಮತ್ತು ಸಂತನ ಪಾತ್ರ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿತ್ತು.

ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು: ವಿದ್ವತ್ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಪ್ರತೀಕ

ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು, ಮಾಧವಾಚಾರ್ಯ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೂ ಪರಿಚಿತರು, ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದಾ ಪೀಠದ ೧೨ನೇ ಜಗದ್ಗುರುಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ವೇದಗಳು, ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳು, ನ್ಯಾಯಶಾಸ್ತ್ರ, ಮೀಮಾಂಸೆ, ವ್ಯಾಕರಣ, ಮತ್ತು ಆಯುರ್ವೇದ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಗಾಧ ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. 'ಸರ್ವದರ್ಶನ ಸಂಗ್ರಹ', 'ಪರಾಶರ ಮಾಧವೀಯ', 'ವೈಯಾಸಿಕ ನ್ಯಾಯಮಾಲಾ' ಮತ್ತು 'ಪಂಚದಶಿ' ಮುಂತಾದ ಹಲವಾರು ಅಮೂಲ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ವಿದ್ವತ್ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಕ್ತಿಯು ಅಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು.

ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರಿಂದ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯ ಎದುರಾದಾಗ, ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ಕೇವಲ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಚಿಂತನೆಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತರಾಗದೆ, ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಅವರು ಅಧ್ಯಾತ್ಮ ಮತ್ತು ರಾಜನೀತಿಯನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ತರುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು.

ವಿಜಯನಗರ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರ ಪಾತ್ರ

ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ಬುಕ್ಕರಾಯರು ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರೂ, ತಮ್ಮ ಮಾತೃಭೂಮಿಯ ದುಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮನಗಂಡಿದ್ದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ಅವರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು. ಅವರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಗುರುತಿಸಬಹುದು:

 * ಪ್ರೇರಣೆ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ: ಫಿರಿಸ್ತಾ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಮಕಾಲೀನ ದಾಖಲೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ಬುಕ್ಕರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿ, ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಒಂದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಅವರಲ್ಲಿ ಬಿತ್ತಿದರು.

 * ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಆಶೀರ್ವಾದ ಮತ್ತು ಬೆಂಬಲ: ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ತಮ್ಮ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬಳಸಿ ಹೊಸ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು. ವಿಜಯನಗರದ ಸ್ಥಾಪನೆಯು ದೈವಿಕ ಆಶೀರ್ವಾದದಿಂದ ನಡೆಯಿತು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಜನರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಸಿದರು, ಇದು ನೂತನ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನಬೆಂಬಲವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು.

 * ಸಾಮಾಜಿಕ ಒಗ್ಗಟ್ಟು: ಸುಲ್ತಾನರ ದಾಳಿಗಳಿಂದ ಹರಿದುಹೋಗಿದ್ದ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜವನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸಲು ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ವಿವಿಧ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಪಂಗಡಗಳ ನಡುವೆ ಸಾಮರಸ್ಯವನ್ನು ತಂದು, ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ, ಅಂದರೆ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಒಗ್ಗೂಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು.

 * ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸಲಹೆಗಳು: ಕೇವಲ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ರಾಜ್ಯದ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಕುರಿತು ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ಬುಕ್ಕರಿಗೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆರಂಭಿಕ ಸ್ಥಿರತೆಗೆ ಮತ್ತು ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ನೆರವಾಯಿತು.

 * ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪೋಷಣೆ: ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ಸ್ವತಃ ಮಹಾನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರಾಗಿದ್ದರಿಂದ, ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅವರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು. ಇದು ವಿಜಯನಗರವನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಲು ನೆರವಾಯಿತು.

ವಿಜಯನಗರದ 'ವಿದ್ಯಾನಗರ' ಎಂಬ ಹೆಸರು

ವಿಜಯನಗರ ನಗರಕ್ಕೆ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ 'ವಿದ್ಯಾನಗರ' ಎಂಬ ಹೆಸರಿತ್ತು ಎಂಬ ಪ್ರತೀತಿ ಇದೆ. ಇದು ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಇಡಲಾದ ಹೆಸರು ಎಂದು ಹಲವು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಈ ಹೆಸರು, ಅವರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ವಹಿಸಿದ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.

ಒಟ್ಟಾರೆ, ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುರುಗಳಾಗಿರದೆ, ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉದಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಪ್ರಮುಖ ರೂವಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ದೂರದೃಷ್ಟಿ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಹೊಸ ಭದ್ರಕೋಟೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ಬುಕ್ಕರಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ನೀಡಿತು. ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಿಂದಲೇ ವಿಜಯನಗರವು ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದ ವೈಭವವನ್ನು ಮರಳಿ ತರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದ ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರದ ಸಂಪತ್ತು: ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೃದ್ಧಿಯ ಆಧಾರಸ್ತಂಭಗಳು

ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ನಿರಂತರ ದಾಳಿಗಳಿಂದ ದಖ್ಖನ್‌ನ ಸಂಪತ್ತು ಲೂಟಿಯಾಗಿ, ಹಿಂದೂ ರಾಜ್ಯಗಳು ಅತಂತ್ರಗೊಂಡಾಗ, ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಕೇವಲ ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೃದ್ಧಿಯ ಹೊಸ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಸಂಚಯಗೊಂಡಿದ್ದ ದೇವಾಲಯಗಳ ಸಂಪತ್ತು ಕಳೆದುಹೋದರೂ, ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು ಒಂದು ದೃಢವಾದ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ, ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಐಶ್ವರ್ಯದಿಂದ ತುಂಬಿದರು. ಈ ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಹಲವಾರು ಆಧಾರಸ್ತಂಭಗಳಿದ್ದವು.

೧. ಫಲವತ್ತಾದ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ನೀರಾವರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಬೆನ್ನೆಲುಬಾಗಿತ್ತು ಕೃಷಿ. ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿ, ಕಾವೇರಿ ಮತ್ತು ಇತರ ನದಿ ಕಣಿವೆಗಳ ಫಲವತ್ತಾದ ಭೂಮಿ ಭತ್ತ, ಜೋಳ, ರಾಗಿ, ಹತ್ತಿ, ಎಣ್ಣೆಕಾಳುಗಳು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಧಾನ್ಯಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿತ್ತು. ಅರಸರು ಕೃಷಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು. ಹೊಸ ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು – ಕೆರೆಗಳು, ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು, ಮತ್ತು ಕಾಲುವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ನೀಗಿಸಿದರು. ಬರಗಾಲದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರೈತರಿಗೆ ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸುಧಾರಿತ ಕೃಷಿ ಪದ್ಧತಿಗಳಿಂದಾಗಿ, ರಾಜ್ಯವು ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ ಸಾಧಿಸಿ, ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಬಳಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.

೨. ಸಕ್ರಿಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಸಕ್ರಿಯವಾದ ದೇಶೀಯ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಜಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.

 * ದೇಶೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ: ರಾಜ್ಯದೊಳಗೆ ನಗರಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮಗಳ ನಡುವೆ ಸರಕುಗಳ ವಿನಿಮಯವು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು, ಜವಳಿ, ಲೋಹದ ವಸ್ತುಗಳು, ಮಸಾಲೆ ಪದಾರ್ಥಗಳು, ಅಮೂಲ್ಯ ರತ್ನಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಒಂದು ಕಡೆಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆಗೆ ಸಾಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದವು. ತೆರಿಗೆ ಸಂಗ್ರಹ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು.

 * ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರ: ವಿಜಯನಗರವು ಅರಬ್ಬೀ ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಬಂದರುಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಮಂಗಳೂರು, ಹೊನ್ನಾವರ, ಭಟ್ಕಳ, ಮತ್ತು ಕಾಯಲ್‌ನಂತಹ ಬಂದರುಗಳು ಅರಬ್, ಪರ್ಷಿಯಾ, ಚೀನಾ, ಪೋರ್ಚುಗಲ್, ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಕುದುರೆಗಳು (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅರಬ್ ಕುದುರೆಗಳು), ಮುತ್ತುಗಳು, ಚಿನ್ನ, ಬೆಳ್ಳಿ, ತಾಮ್ರ, ರೇಷ್ಮೆ ಮತ್ತು ಐಷಾರಾಮಿ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ಅಕ್ಕಿ, ಮೆಣಸು, ಮಸಾಲೆ ಪದಾರ್ಥಗಳು, ವಜ್ರಗಳು, ಹತ್ತಿ ಬಟ್ಟೆಗಳು, ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಉಕ್ಕನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ವ್ಯಾಪಾರದಿಂದ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ಸುಂಕಗಳು ರಾಜ್ಯದ ಆದಾಯದ ಪ್ರಮುಖ ಮೂಲವಾಗಿದ್ದವು.

೩. ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು

ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಜ್ರ, ಬಂಗಾರ ಮತ್ತು ಕಬ್ಬಿಣದಂತಹ ಖನಿಜಗಳ ಗಣಿಗಳಿದ್ದವು. ವಿಜಯನಗರದ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಈ ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಕೋಲಾರದ ಚಿನ್ನದ ಗಣಿಗಳು (ಕೆ.ಜಿ.ಎಫ್. ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ) ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದವು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ರಾಯಚೂರು ದೋಆಬ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ವಜ್ರದ ಗಣಿಗಳು (ಇಂದು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ) ಸಹ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ತಂದಿದ್ದವು.

ಖನಿಜಗಳನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಲೋಹ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಬ್ಬಿಣ, ಉಕ್ಕು, ಮತ್ತು ಚಿನ್ನಾಭರಣಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿತು. ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬಟ್ಟೆ ತಯಾರಿಕೆ, ಮಸಾಲೆ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಸಂಸ್ಕರಣೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಕರಕುಶಲ ಉದ್ಯಮಗಳು ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿದವು.

೪. ತೆರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಾದಾಯ

ವಿಜಯನಗರದ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ದೃಢವಾದ ತೆರಿಗೆ ಸಂಗ್ರಹ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಭೂಕಂದಾಯ (ಕೃಷಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗ), ವ್ಯಾಪಾರದ ಮೇಲಿನ ಸುಂಕಗಳು, ಗಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ತೆರಿಗೆ, ವೃತ್ತಿ ತೆರಿಗೆಗಳು, ಗೃಹ ತೆರಿಗೆಗಳು, ಮತ್ತು ವಾರ್ಷಿಕ ಕಪ್ಪಕಾಣಿಕೆಗಳು ರಾಜ್ಯದ ಖಜಾನೆಗೆ ಅಪಾರ ಆದಾಯ ತರುತ್ತಿದ್ದವು. ಈ ಆದಾಯವನ್ನು ಸೈನ್ಯದ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಹೊಸ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಬಳಸಲಾಯಿತು.

೫. ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೀಕ್ಷಕರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರದ ವೈಭವ

ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಪ್ರವಾಸಿ ಡೊಮಿಂಗೊ ಪಾಯಸ್ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೫೨೦ರ ದಶಕ) ವಿಜಯನಗರ ನಗರವನ್ನು "ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಒದಗಿಸಲಾದ ನಗರ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ನಗರದ ಭವ್ಯತೆ, ಶ್ರೀಮಂತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು, ಅಸಂಖ್ಯಾತ ರತ್ನಗಳು, ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಕ ವ್ಯಾಪಾರದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಪರ್ಷಿಯನ್ ಪ್ರವಾಸಿ ಅಬ್ದುರ್ ರಜಾಕ್ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪೪೦ರ ದಶಕ) ಸಹ ವಿಜಯನಗರದ ಸಮೃದ್ಧಿ, ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಭವ್ಯವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಇವರ ಬರಹಗಳು ವಿಜಯನಗರದ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ.

ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ, ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಹಿಂದಿನ ಹಿಂದೂ ರಾಜ್ಯಗಳು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಕೃಷಿ, ವ್ಯಾಪಾರ, ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ತೆರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು. ಇದು ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸುವರ್ಣ ಯುಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು.

ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದ ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರದ ಸಂಪತ್ತು: ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಹತ್ವ

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೃದ್ಧಿ ಕೇವಲ ಖಜಾನೆಯನ್ನು ತುಂಬಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆ, ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವದ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಏಳಿಗೆಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಆಧಾರಸ್ತಂಭವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ದಿಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಾಳಿಗಳಿಂದ ನಾಶವಾಗಿದ್ದ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಹೇಗೆ ತನ್ನ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಬಳಸಿ ತಳಪಾಯವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ಇದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

೧. ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಸೈನ್ಯ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಬಳಕೆ

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ತನ್ನ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದಂದಿನಿಂದಲೂ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಬಹಮನಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಮತ್ತು ಇತರ ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಜ್ಯಗಳಿಂದ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಬಾಹ್ಯ ಆಕ್ರಮಣಗಳಿಂದ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಒಂದು ಬಲಿಷ್ಠ ಮತ್ತು ಸುಸಜ್ಜಿತ ಸೈನ್ಯದ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ವಿಜಯನಗರದ ಅಗಾಧ ಸಂಪತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ನೆರವಾಯಿತು.

 * ಸೈನ್ಯದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆಯುಧಗಳು: ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದಿಂದ ಹರಿದುಬಂದ ಆದಾಯವನ್ನು ಬಳಸಿ, ಅರಸರು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಪದಾತಿ ದಳ, ಅಶ್ವದಳ ಮತ್ತು ಗಜದಳವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಸುಲ್ತಾನರಿಂದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಫಿರಂಗಿಗಳು) ಖರೀದಿಸಲು ಅಪಾರ ಹಣವನ್ನು ವ್ಯಯಿಸಲಾಯಿತು.

 * ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಕೋಟೆಗಳು: ರಾಜ್ಯದ ಗಡಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಬೃಹತ್ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಅಪಾರ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು.

 * ಸೈನಿಕರ ಪೋಷಣೆ: ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ವೇತನ ಮತ್ತು ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಇದು ಅವರ ನಿಷ್ಠೆ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು.

ಈ ಬಲಶಾಲಿ ಸೈನ್ಯವೇ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.

೨. ಭವ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ

ಮಲಿಕ್ ಕಾಫರನಂತಹ ದಾಳಿಕೋರರಿಂದ ಧ್ವಂಸಗೊಂಡ ದೇವಾಲಯಗಳ ಜಾಗದಲ್ಲಿ, ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು ನವಯುಗದ ಭವ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಹಂಪಿಯ ವಿಠಲ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಹಜಾರರಾಮ ದೇವಾಲಯಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳು.

 * ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ: ಈ ದೇವಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಅಪಾರ ಹಣ ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯವಂತ ಶಿಲ್ಪಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ, ಹಿಂದೂ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅದ್ಭುತಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯಾಗಿರದೆ, ಕಲೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯದ ಹೆಮ್ಮೆಯನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿತ್ತು.

 * ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪೋಷಣೆ: ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು ಕವಿಗಳು, ವಿದ್ವಾಂಸರು, ಸಂಗೀತಗಾರರು ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಉದಾರವಾಗಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು. ಸಂಸ್ಕೃತ, ಕನ್ನಡ, ತೆಲುಗು ಮತ್ತು ತಮಿಳು ಸಾಹಿತ್ಯವು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಈ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪುನರುಜ್ಜೀವನವು ರಾಜ್ಯದ ಸಮೃದ್ಧಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಯಿತು.

೩. ನಗರ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಜನಜೀವನದ ಗುಣಮಟ್ಟ

ವಿಜಯನಗರದ ಸಂಪತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಗರ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕರ ಜೀವನ ಮಟ್ಟದ ಸುಧಾರಣೆಗೂ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿತು. ಹಂಪಿಯ ಅವಶೇಷಗಳು ಸುಸಜ್ಜಿತ ನಗರ ಯೋಜನೆ, ವಿಶಾಲವಾದ ರಸ್ತೆಗಳು, ನೀರಿನ ಕಾಲುವೆಗಳು, ಅರಮನೆಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ.

 * ಸುರಕ್ಷಿತ ವಾತಾವರಣ: ಬಲಿಷ್ಠ ಸೈನ್ಯದಿಂದಾಗಿ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇತ್ತು, ಇದು ಜನರಿಗೆ ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ಬದುಕಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.

 * ವ್ಯಾಪಾರದ ಕೇಂದ್ರ: ನಗರವು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳಿಗೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು, ಅವರಿಗೆ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕೆ ಹೇರಳ ಅವಕಾಶಗಳಿದ್ದವು.

 * ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು: ನೀರಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಉತ್ತಮವಾಗಿದ್ದವು, ಇದು ಜನರ ಜೀವನ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು.

ವಿಜಯನಗರದ ಸಂಪತ್ತು ಕೇವಲ ಖಜಾನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ವಜ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರಲಿಲ್ಲ; ಅದು ರಾಜ್ಯದ ರಕ್ಷಣೆಗೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜೆಗಳ ಏಳಿಗೆಗೆ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ದಖ್ಖನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಾಳಿಗಳಿಂದ ಉಂಟಾದ ದುರ್ಬಲತೆಯನ್ನು ಮೀರಿ, ವಿಜಯನಗರವು ತನ್ನ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಾರ್ಥಕವಾಗಿ ಬಳಸಿ, ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ನಿಂತು, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಉಜ್ವಲ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ಬರೆಯಿತು.